दशावतार सिनेमा समीक्षा – कोकणातील लोककला, संस्कृती आणि आधुनिक दृष्टिकोन
तळकोकणातील दशावतार ही केवळ लोककला नाही तर सांस्कृतिक ठेवा आहे. भगवान विष्णूंच्या अवतारकथा पिढ्यानपिढ्या कोकणातल्या रंगभूमीवर साकारल्या गेल्या. श्रद्धा, धैर्य, नैतिकतेची बीजे या कलेतून समाजमनात रुजली. या परंपरेचा धागा पुढे नेत दिग्दर्शक सुबोध खानोलकर यांचा दशावतार (2025) हा सिनेमा लोककला आणि आधुनिक काळ यांचा संगम घडवतो.
👉 दर्जा: ⭐⭐⭐⭐ (४ स्टार)
कथानकाचा गाभा
कथानकाचं केंद्रस्थान आहे – बाबुली मेस्त्री (दिलीप प्रभावळकर), एक उतारवयातील दशावतारी नट. आयुष्यभर लोककलेला वाहिलेला बाबुली वयोमानामुळे अशक्त झाला असला तरी दशावतारापासून दूर जाऊ शकत नाही. त्याचा मुलगा माधव (सिद्धार्थ मेनन) बापानं आराम करावा अशी इच्छा व्यक्त करतो. मात्र बाबुली हट्टानं शेवटचं सोंग घेण्याचं ठरवतो. याच क्षणी कथानक एका नाट्यमय वळणावर जातं, जिथे बाबुली ‘रुद्र’ अवतार धारण करतो.
या प्रवासात त्याला निसर्गसंवर्धन, गावचा वारसा, लोकांचा संघर्ष आणि त्याग यांची जाणीव होते. कोकणातील जैतापूर प्रकल्पावरील लोकांचा विरोध, निसर्गप्रेम, वारसा जपण्याची लढाई यांचा अप्रत्यक्ष संदर्भही सिनेमात जाणवतो.
अभिनयाची ताकद
- दिलीप प्रभावळकर यांनी बाबुलीचे विविध पैलू अप्रतिम साकारले आहेत. त्यांचा अभिनय मनाला भिडतो.
- महेश मांजरेकर (इन्स्पेक्टर डिकोस्टा) आणि बाबुलीची आमनेसामनेची सीन हा संपूर्ण सिनेमाचा आत्मा ठरतो.
- भरत जाधव, सिद्धार्थ मेनन, प्रियदर्शिनी इंदलकर, विजय केंकरे, रवी काळे, अभिनय बेर्डे, सुनील तावडे, आरती वडगबाळकर, लोकेश मित्तल यांनीही आपल्या भूमिकांना न्याय दिला आहे.
तांत्रिक बाजू
- छायांकन (देवेंद्र गोलतकर) – कोकणातील लाल माती, हिरवेगार जंगल, समुद्रकिनारे आणि गावकुसाचं अप्रतिम चित्रण.
- संगीत (ए. व्ही. प्रफुल्लचंद्र) – पारंपरिक सूर आणि आधुनिक संगीताचा संगम. विशेषतः गुरू ठाकूर लिखित रंगपूजा ही भैरवी प्रेक्षकांच्या मनाला भिडते.
- संपादन (फैजल महाडिक) – फ्लॅशबॅक आणि वर्तमानाची उत्तम सांगड.
सिनेमातील ठळक मुद्दे
- लोककलेचा वारसा आणि आजच्या सामाजिक संदर्भातील संघर्ष यांचं सुंदर मिश्रण.
- निसर्गसंवर्धनाचा अप्रत्यक्ष संदेश.
- प्रभावी संवादलेखन (गुरू ठाकूर).
- काही प्रसंग थोडे ताणले गेले असून त्यात शब्दबंबाळपणा जाणवतो.
निष्कर्ष
दशावतार हा सिनेमा लोककला, पुराणकथा आणि आधुनिक काळाचा संगम आहे. कोकणातील संस्कृती, निसर्गप्रेम आणि लोकसंघर्षाचं दर्शन घडवत तो केवळ मनोरंजन न करता प्रेक्षकांच्या मनाला विचार करायला लावतो.
